Lektura tych książek – wydanych ponownie po ponad pół wieku przez sandomierskie wydawnictwo diecezjalne – jest niezwykle ważna dla każdego. Seria „Eschatologia” ks. Marcina Ziółkowskiego dotyka bowiem spraw ostatecznych, takich jak: śmierć i sąd, niebo i piekło, oraz koniec świata.
Życie pozagrobowe zawsze było i jest przedmiotem specjalnych zainteresowań człowieka. Prawd z tej dziedziny nie poznajemy jednak bezpośrednio. Są one bowiem dla nas na wskroś transcendentalne, gdyż w obecnym życiu doczesnym „chodzimy w wierze, a nie w widzeniu” (1). Poznajemy je tylko za pomocą nadprzyrodzonego światła wiary. „Wiele rzeczy pokazano ci, które przewyższają rozum ludzki” (2) – czytamy w Piśmie Świętym. Bóg, powołując człowieka do nadprzyrodzonego szczęścia w niebie, objawił mu pewne metafizyczne prawdy z dziedziny życia pozagrobowego. Nie odsłonił On jednak umysłowi ludzkiemu wszystkich tajemnic pozagrobowych i nie ukazał nam tych prawd w pełnym świetle i we wszystkich szczegółach. Chciał bowiem, żeby człowiek miał zasługę za akty wiary i w działaniu posiadał swobodę decyzji swej wolnej woli. Dlatego – jak mówi filozof z Królewca, Immanuel Kant – „niezgłębiona Mądrość, dzięki której istniejemy, jest równie godna czci w tym, czego nam odmówiła, jak i w tym, czego nam raczyła udzielić” (3).
Ten traktat w teologii dogmatycznej, który zawiera naukę o rzeczach ostatecznych, w nomenklaturze teologicznej nazywa się eschatologią. Nazwa ta pochodzi od greckich słów: „ostatni, ostateczny” i „nauka”.
Eschatologia dzieli się na eschatologię indywidualną i powszechną. Eschatologia indywidualna traktuje o rzeczach ostatecznych człowieka. Przedmiotem zaś eschatologii powszechnej są ostateczne rzeczy świata materialnego. Rzeczami ostatecznymi człowieka są: śmierć, sąd szczegółowy, czyściec, niebo lub piekło. Ostateczne zaś rzeczy świata to: koniec świata, zmartwychwstanie ciał, paruzja Chrystusa i Sąd Ostateczny oraz palingeneza kosmiczna, czyli odnowienie wszechświata.
Studium eschatologii posiada doniosłe znaczenie. Wzbogaca przede wszystkim umysł wiedzą o prawdach wiecznych. Człowiekowi „obiecanemu śmierci” (4) ukazuje u kresu jego życia doczesnego życie wieczne, w swoim trwaniu nigdy się nie kończące.
Św. Tomasz z Akwinu naucza, że w naturze ludzkiej istnieje pragnienie nieśmiertelności, pęd za życiem nigdy się nie kończącym. „Wszelki byt – mówi on – który posiada umysł, z natury swej pragnie istnieć zawsze” (5). Otóż w studium eschatologii katolickiej człowiek znajduje pełne wyjaśnienie aspiracji swojej natury i wytłumaczenie najbardziej interesujących go zagadnień, a mianowicie tych, które dotyczą jego celu ostatecznego i prawdziwego sensu jego życia. Eschatologia katolicka w oparciu o objawienie Boże i rozum uzasadnia człowiekowi, że dzień śmierci „jest dniem narodzin do życia wiecznego” (6). Śmierć kładzie kres jedynie całemu szeregowi biologicznych procesów, którym według praw natury podlega człowiek w ciągu swego życia. Nie jest ona jednak kresem istnienia duszy, która z natury jest nieśmiertelna. „Kiedy śmierć na człowieka przyjdzie – mówi Platon – wówczas chyba to, co w nim śmiertelne, umiera, a to, co nieśmiertelne, całe i niezepsute oddala się i odchodzi precz; uszło śmierci” (7), bo jak mówi dalej „boski” Platon: „dusza jest nieśmiertelna i niezniszczalna” (8). W chwili śmierci życie nie przestaje bynajmniej istnieć i nie ulega zagładzie, lecz przeciwnie, zmienia się tylko i w innych warunkach przedłuża się w nieskończoność – vita mutatur, non tollitur. Ten dogmat nieśmiertelności jest jedną z zasadniczych afirmacji ogólnoludzkiego credo. Ludzkość bowiem – zdaniem F. Chateaubrianda – „zawsze była i jest przekonana, że śmierć jest jedynie chwalebną przemianą – tous sont persuadés… que la mort n’est qu’une transfiguration glorieuse” (9).
Następnie studium eschatologii przyczynia się do postępu na nieskalanej drodze cnoty wiodącej człowieka do wiekuistego celu. Myśl o losach wiecznych poza grobem chroni człowieka skutecznie przed grzechem, a tym samym utwierdza go w dobrym. Oto co Duch Święty powiedział przez usta natchnionego autora: „We wszystkich sprawach twoich pamiętaj na ostatnie rzeczy twoje, a na wieki nie zgrzeszysz” (10).
Wreszcie rozważanie takich zagadnień eschatologicznych, jak o niebie czy o zmartwychwstaniu ciał, wnosi do życia ludzkiego dużo dynamicznego optymizmu. Wizja wiekuistego szczęścia niebieskiego i uwielbienia człowieka w chwalebnym zmartwychwstaniu najoczywiściej potwierdza słuszność słów apostoła, że „utrapień czasu niniejszego ani porównać nie można z przyszłą chwałą, która się w nas objawi” (11). Kontemplacja radosnych tajemnic życia wiecznego podtrzymuje człowieka na duchu i dodaje mu siły do cierpliwego znoszenia i przetrwania wszystkich przeciwności i twardych doświadczeń doczesnego życia. Ta „nadzieja pełna nieśmiertelności” (12) utwierdza człowieka w silnym przekonaniu, że chociaż „poprzez wiele utrapień trzeba nam wejść do Królestwa Bożego” (13), to jednak „dzisiejsze utrapienie nasze, lekkie i przemijające, chwałę wiekuistą wagi niezmiernej sprawuje w nas. Jesteśmy bowiem zapatrzeni nie w to, co widzialne, lecz w to, co niewidzialne: to bowiem, co widzimy, doczesne jest, a czego nie widzimy – wieczne” (14).
Ks. Marcin Ziółkowski
(1) 2 Kor 5, 7. Pismo Święte Starego Testamentu w całej książce jest przytaczane w przekładzie ks. St. Stysia SI, Nowy Testament zaś w przekładzie ks. E. Dąbrowskiego, a teksty z Nowego Testamentu w języku greckim według: Novum Testamentum graece et latine apparatu critico instructum edidit Augustinus Merk SI, Rzym 1957.
(2) Ekli 3, 25.
(3) Krytyka praktycznego rozumu, tłum. B. Bornstein, Warszawa 1911, s. 182.
(4) Daniel Rops, Dzieje Chrystusa, t. II, tłum. Z. Starowieyska-Morstinowa, Warszawa 1951, s. 281.
(5) Summa theologica I, q. 75, a. 6.
(6) Lucius Annaeus Seneca, Listy moralne do Lucyliusza, tłum. W. Kornatowski, Warszawa 1961, s. 545.
(7) Fedon, 56, tłum. Wł. Witwicki, Warszawa 1958, s. 130.
(8) Platonis opera ex recensione R. B. Hirschigii, graece et latine, cz. I, Phaedo, 56, Paryż 1891, s. 84.
(9) Le génie du christianisme, Tours 1877, s. 89.
(10) Ekli 7, 40.
(11) Rz 8, 18.
(12) Mdr 3, 4.
(13) Dz 14, 21.
(14) 2 Kor 4, 17–18.
Książkę „Śmierć i sąd” możesz kupić tutaj.
Książkę „Niebo i piekło” możesz kupić tutaj.
Książkę „Koniec świata” możesz kupić tutaj.