P. Co to jest socjalizm?
O. Socjalizm jest nowożytnym wyrazem, oznaczającym sektę polityczną i religijną, mającą na celu powszechne zrzeszenie, oparte na równości także powszechnej.
P. Jakimi środkami socjalizm może osiągnąć cel zamierzony?
O. Socjalizm może osiągnąć cel zamierzony jedynie przez zupełne zburzenie ustanowionego porządku, zniesienie wszelkiej wyższości religijnej i społecznej oraz wszelkich praw nabytych.
P. Jaki więc jest ostatni wyraz socjalizmu?
O. Ostatnim wyrazem socjalizmu jest powszechna walka niższych przeciw wyższym, biednych przeciw bogaczom; robotników przeciw pracodawcom; wszystkich, którzy nic nie posiadają przeciw tym, którzy posiadają cokolwiek.
P. Jaką nazwę daje socjalizm wynikowi tych zabiegów?
O. Socjalizm zwie wynik tych zabiegów: likwidacją społeczną. Wyrażenie przewrotne, olśniewające masy ludowe i każe lękać się o przyszłość.
P. Co to jest komunizm?
O. Komunizm jest praktycznym wykonaniem socjalizmu.
P. Jak to?
O. Ustanawiając powszechną równość, socjalizm prowadzi do wspólnoty, w następstwie zaś do równego podziału wszystkich dóbr; znosi wszelką własność, niszczy rodzinę i burzy porządek społeczny oparty na majątku.
P. Na ile rodzajów dzieli się komunizm?
O. Są dwa rodzaje komunizmu.
P. Jaki jest pierwszy?
O. Pierwszym jest komunizm dzielących (Partageux), który w zastosowaniu wygląda jak następuje: ten, który nic nie posiada, odbiera temu, który posiada; mający mniej odbiera więcej mającemu, a to w tym celu, aby wszystkich sprowadzić do jednego poziomu.
P. Co należy sądzić o tym pierwszym rodzaju komunizmu?
O. Ten pierwszy rodzaj komunizmu należy uważać jako sen niedorzeczny, zupełnie bezsensowny i zupełnie niemożliwy do urzeczywistnienia.
P. Jaki jest drugi rodzaj komunizmu?
O. Drugim rodzajem komunizmu jest komunizm państwowy.
P. Na czym polega?
O. Polega na tym, że państwo, pragnąc rządzić bez kontroli, zagarnia dusze, wolność, dobro i życie poddanych.
P. Czyż taki komunizm byłby możliwy?
O. Taki komunizm byłby możliwy, gdyby władza despotyczna przy pomocy wychowania zapanowała nad duszami, przy pomocy centralizacji stłumiła wolność, przy pomocy podatków zawładnęła majątkami, a przy pomocy ustaw niesprawiedliwych ścieśniła lub nawet zniosła prawo własności; gdyby wreszcie opanowała życie siłą nieograniczonej swojej woli.
P. Jak należy uważać Syllabus, potępiający socjalizm i komunizm?
O. Syllabus potępiający socjalizm i komunizm należy uważać jako ogromnej wagi usługę oddaną społeczeństwu.
P. Jaka jest tego przyczyna?
O. Przyczyna leży w tym, że socjalizm i komunizm są ogromnymi błędami, które grożą światu bezprzykładnym zamieszaniem.
P. Co to są tajne stowarzyszenia?
O. Tajne stowarzyszenia są to tajemnicze zrzeszenia, złożone z przedstawicieli różnych narodów i różnych wyznań, które pod pozorami wzajemnej pomocy, wolności i postępu, związują się węzłem strasznej przysięgi w celu zniszczenia religii i porządku społecznego.
P. Skąd o tym wiemy?
O. Dowiadujemy się o tym z dziejów, z zeznań ich przywódców, a wreszcie z ich dzieł.
P. Dlaczego podejmują się tego zadania?
O. Podejmują się tego zadania dlatego, ponieważ uważają religię i obecny porządek społeczny jako dwie przeszkody do urzeczywistnienia swoich planów.
P. A jakie są ich plany?
O. Planem ich jest jak najobfitsze używanie za jakąkolwiek cenę.
P. Wymień najgłówniejsze tajne stowarzyszenia?
O. Solidaryzm, wolnomularstwo i międzynarodówka.
P. Czy liczne są te stowarzyszenia?
O. Stowarzyszenia te są nader liczne: mają wielu zwolenników w starym i nowym świecie.
P. Za co należy je uważać?
O. Należy je uważać za olbrzymią armię szatana, która czyni najazd na ludzkość.
P. Co to są stowarzyszenia biblijne?
O. Stowarzyszenia biblijne są to zrzeszenia protestanckie, które przy pomocy rozmaitych emisariuszy rozpowszechniają we wszystkich częściach świata mniej lub więcej fałszowane biblie, nauki błędne, a przede wszystkim oszczerstwa przeciw Kościołowi katolickiemu.
P. Czy one czynią dużo złego?
O. Czynią bardzo wiele złego, ponieważ przeszkadzają dobremu.
P. W jaki sposób przeszkadzają dobremu?
O. Przeszkadzają w ten sposób, że emisariusze ich, nauczając przeciwieństwa tego, co głoszą misjonarze katoliccy, czynią zamęt w umysłach niewiernych, którzy nie wiedzą czego mają się trzymać i nie chcą słyszeć o nawróceniu.
P. Jakie są inne również potępione stowarzyszenia biblijne?
O. Inne stowarzyszenia biblijne, również potępione, są to zrzeszenia ludzi, którzy skupiają swoje siły i pieniądze w celu rozpowszechnienia książek przeciwnych wierze i obyczajom.
P. Co to są stowarzyszenia klerykalno-liberalne?
O. Stowarzyszenia klerykalno-liberalne są wytworem ostatnich czasów. Zgromadzenia te utworzone zostały przez duchownych odstępców, którzy bluźnią Kościołowi macierzy. Są oni zgorszeniem i zgryzotą Kościoła.
P. Jak Syllabus nazywa błędy wyjaśnione w czterech poprzednich rozdziałach?
O. Błędy wyjaśnione w poprzednich czterech rozdziałach Syllabus nazywa zarazą, często rzucając na nie najsurowsze potępienie.
P. Czy ważną jest znajomość błędów odnoszących się do Kościoła i jego praw?
O. Bardzo ważnym jest poznanie błędów, odnoszących się do Kościoła i jego praw, ponieważ błędy te są nader zgubne i tak rozpowszechnione, że znaczna ich liczba już za błąd przestała uchodzić.
P. Wymień mi te, które wskazuje Syllabus?
O. Syllabus wskazuje następujące błędy:
1. Kościół nie jest społecznością prawdziwą, doskonałą i zupełnie wolną. Dlatego na mocy niewątpliwego, otrzymanego od Boskiego Założyciela upoważnienia, nie może określać swoich praw i granic, w których może wykonywać władzę swoją, lecz rzeczą władzy świeckiej jest oznaczać te prawa i zakreślać im granice.
2. Władza kościelna nie może wywierać swego wpływu bez pozwolenia i zgody rządu świeckiego.
3. Kościół nie może orzekać dogmatycznie, że religia katolicka jest jedynie prawdziwą religią.
4. Obowiązki, którymi ściśle są związani nauczyciele i pisarze katoliccy dotyczą tylko rzeczy już określonych przez nieomylne orzeczenie Kościoła i podanych do powszechnego wierzenia, jako dogmaty wiary.
5. Najwyższy kapłan Kościoła rzymskiego i sobory powszechne przekroczyli granice swojej władzy; przywłaszczyli sobie prawa książąt i nawet pobłądzili w rzeczach, wydając orzeczenia w sprawach wiary i obyczajów.
6. Kościół nie ma prawa używać siły i nie posiada ani pośredniej, ani bezpośredniej władzy doczesnej.
7. Poza mocą duchową, episkopat posiada moc doczesną, pochodzącą od władzy cywilnej, wyraźnie lub milcząco udzieloną, a więc odwołalną, wedle woli władzy świeckiej.
8. Kościół nie ma wrodzonego i legalnie uzasadnionego prawa nabywania i posiadania.
9. Duchowni i papież rzymski powinni być wykluczeni od posiadania dóbr doczesnych i opiekowania się nimi.
10. Niedozwolonym jest biskupom ogłaszanie listów apostolskich bez pozwolenia rządu.
11. Przywileje przyznane przez papieża powinny być uważane jako nieistniejące, jeżeli nie zostały zażądane za pośrednictwem rządu.
12. Nietykalność Kościoła i osób duchownych zawdzięcza swój początek prawu cywilnemu.
13. Sądownictwo kościelne w sprawach świeckich kleru, czy to cywilnych, czy karnych, powinno być w zupełności zniesione nawet bez porozumienia się ze Stolicą Świętą, a choćby wbrew jej upominaniom.
14. Nie naruszając zupełnie prawa przyrodzonego i słuszności, można znieść nietykalność osobistą, która uwalnia duchownych od spisu i służby wojskowej. Tego zniesienia wymaga postęp świecki, zwłaszcza u tych społeczeństw, których konstytucja jest liberalna.
15. Kierownictwo nauką teologii nie należy wyłącznie i na mocy własnego i wrodzonego prawa do jurysdykcji kościelnej.
16. Nauka, porównująca rzymskiego papieża do swobodnego i rządzącego Kościołem książęcia, jest średniowieczną teorią.
17. Nic nie stoi na przeszkodzie, aby na mocy orzeczenia powszechnego soboru lub woli wszystkich ludów, najwyższe kapłaństwo zostało przeniesione z rzymskiego biskupstwa na inne biskupstwo i z Rzymu do innego miasta.
18. Można zakładać Kościoły narodowe, od władzy papieża niezależne, zupełnie oddzielne.
19. Samowolne i przesadne postępowanie papieży przyczyniło się do podziału Kościoła na wschodni i zachodni.
P. Jakie są błędy odnoszące się do społeczeństwa świeckiego, a potępione przez Syllabus?
O. Błędy odnoszące się do społeczeństwa świeckiego, a potępione przez Syllabus są następujące:
1. Państwo, będąc początkiem i źródłem wszelkich praw – posiada władzę nieograniczoną.
2. Nauka Kościoła katolickiego jest przeciwną dobru i korzyściom społeczeństwa ludzkiego.
3. Władza świecka, chociażby znajdowała się w ręku niewiernego, posiada pośrednią, negatywną władzę w sprawach religijnych. Do władzy tej należy więc nie tylko to, co nazywa się prawem exequatur (1) – ale nadto to, co nazywa się prawem odwołania się przeciw nadużyciu do wyższego sądu (appellatio ab abusu).
4. W razie sporu co do praw władzy świeckiej z duchowną, prawo cywilne przemaga.
5. Władza świecka ma moc rozstrzygania, unicestwiania i naruszania uroczystych umów, nazywanych konkordatami, umów dotyczących nietykalności Kościoła, a zawartych ze Stolicą Apostolską. Może to nastąpić bez jej zezwolenia, a nawet mimo jej reklamacji.
6. Władza świecka może mieszać się w sprawy, dotyczące religii, obyczajów i rządów duchowych. Może ona przeto wydawać sąd o instrukcjach, które pasterze Kościoła na mocy swojego urzędu, ogłaszają w celu kierowania sumieniem ludzi; co więcej jeszcze – władza może wydawać postanowienia o udzielaniu sakramentów świętych i przymiotach niezbędnych do ich otrzymania.
7. Kierunek szkół publicznych, w których kształci się młodzież chrześcijańska danego kraju może i powinien być w zupełności oddany władzy świeckiej. Wyjątek stanowią z pewnych powodów seminaria diecezjalne. Oddanie kierunku szkół władzy świeckiej pojmuje się w ten sposób, że żadnej innej władzy nie przyznaje się prawa wglądania w karność szkół, kierownictwa naukami, przyznawania stopni naukowych, wyboru i zatwierdzania nauczycieli.
P. Dlaczego Kościół potępia wspomniane założenia?
O. Kościół potępia wszystkie te założenia ponieważ są błędami, które świat chrześcijański oddają w niewolę starożytnego despotyzmu z czasów pogańskich, kiedy to cała władza świecka i duchowa, a więc dusza i ciało były zależne od kaprysu jednego człowieka zwanego cesarzem i najwyższym kapłanem.
P. Odpowiadaj dalej.
O. 8. Nawet w seminariach duchownych metoda nauczania musi być poddana kontroli władzy świeckiej.
9. Najlepszy rząd świecki wymaga, aby szkoły ludowe, dostępne dla wszystkich dzieci wszystkich klas społecznych, jak w ogóle wszystkie bez wyjątku zakłady publiczne, przeznaczone do dawania wyższego wykształcenia i wychowania młodzieży, były wyjęte spod wszelkiej władzy, kierunku i kontroli ze strony Kościoła, a były w zupełności podległe władzy świeckiej i politycznej, stosownie do upodobania rządu i woli opinii publicznej.
10. Katolicy mogą aprobować takie kształcenie młodzieży, które będąc niezgodnym z wiarą katolicką i ubliżającym dla Kościoła, ma jedynie jako mniej lub więcej główny cel naukę o rzeczach przyrodzonych, a jest zamknięte w granicach doczesnego życia społecznego.
11. Władza świecka może przeszkodzić biskupom i wiernym w swobodnym zwracaniu się do Głowy Kościoła i w odbieraniu odpowiedzi.
12. Władza świecka posiada sama przez się prawo prezenty biskupów. Może też wymagać od nich, aby objęli rządy diecezji przed postanowieniem Stolicy Świętej i przed otrzymaniem listów apostolskich.
13. Co więcej, rząd świecki ma prawo zabronić biskupom wykonywania urzędu pasterskiego i nie potrzebuje słuchać Głowy Kościoła w sprawach odnoszących się do episkopatu i ustanawiania biskupów.
14. Rząd świecki na mocy własnego prawa może zmienić wiek przepisany przez Kościół dla zakonników i zakonnic oraz zabronić wszystkim zgromadzeniom zakonnym dopuszczania kogokolwiek do składania ślubów zakonnych bez zezwolenia władzy cywilnej.
15. Należy znieść prawo kościelne opiekujące się zgromadzeniami zakonnymi, ich istnieniem, ich prawami i działalnością. Rząd świecki może udzielić wszelkiego rodzaju pomocy tym, którzy pragną porzucić życie zakonne i złamać śluby uroczyste. Może także znieść zgromadzenia zakonne, kościoły kolegialne, proste beneficja, nawet korzystające z prawa patronatu; może również oddawać i przydzielać majątek ich oraz dochody władzy cywilnej.
16. Królowie i książęta nie tylko nie podlegają jurysdykcji Kościoła, ale w rozpatrywaniu tejże mają wyższość ponad Kościołem.
17. Kościół winien być oddzielony od państwa, a państwo od Kościoła.
P. Co wskazuje potępienie tych wszystkich błędów?
O. Potępienie tych wszystkich błędów wskazuje, że świat obecny dąży do podporządkowania Królestwa Bożego królowaniu ludzkiemu.
P. Dokąd zmierza ta dążność?
O. Dążność ta zmierza do pogrążenia ludzkości w otchłań niewoli, nędzy i poniżenia, z której wydobyło ją chrześcijaństwo.
(1) Prawo exequatur nazywa się pretensja udzielania lub odmawiania pozwoleń na wykonanie jakiejkolwiek decyzji Stolicy Apostolskiej.
Powyższy tekst jest fragmentem książki Liberalizm potępiony przez papieży.