Bożonarodzeniowe drzewko Jessego
Okładka czasopisma „Worship”, zainspirowana średniowiecznym Drzewem Jessego, skłania do przytoczenia opowieści o naszym adwentowym i Bożonarodzeniowym drzewku Jessego. Parę lat temu zapoczątkowaliśmy to w liceum w New Jersey, a obecnie praktykuje się to w kilku szkołach w Pensylwanii. Nowicjusze zapoczątkują to w tym roku w Anglii, a grupa kobiet z Minnesoty planuje program adwentowy na nim oparty.
Nasza choinka jest tak zaprojektowana, aby przywrócić Chrystusa świętom Bożego Narodzenia. Ozdoby wykonane przez dzieci przedstawiają przodków Chrystusa. Czytanie o tych postaciach z historii mesjańskiej rozpala wyobraźnię, a niektóre użyte symbole i sylwetki są naprawdę pomysłowe. Zeszłego roku część z nich stanowiły domowe pieczone ciasteczka ozdobione kolorowym cukrem. Inne były wykonane z papieru lub materiału na bazie irysków, a do innych wykorzystano błyszczące dzwoneczki Bożonarodzeniowe jako głowy patriarchów. Na oryginalnym drzewku wykorzystaliśmy tylko symbole, z których wiele zaczerpnęliśmy z pisma „Orate fratres” i wykonaliśmy z kolorowego, błyszczącego papieru, a potem przykleiliśmy je do folii aluminiowej. Materiałów dostarczają: klasowe pudełko „pożytecznych rupieci”, resztki błyszczącego papieru, bogata tkanina, futerko, metaliczne paseczki itd. One też podsuwają dalsze pomysły na wykonanie.
Podstawę naszego drzewka owija się pogniecionym papierem, uformowanym w kształt zwężającego się korzenia, na którym umieszcza się symbol Jessego. Cofnęliśmy się potem do Adama i Ewy. Jabłko z dwoma nadgryzieniami i zwinięty dookoła wąż opowiadają ich smutną historię. Kilka zielonych listków przymocowanych do czerwonych bombek udaje dodatkowe jabłka, które można powiesić na gałązkach, żeby przypominały nam o szponach grzechu, w jakich świat był uwięziony przez wieki oczekiwania na Odkupiciela.
Na najwyższej kolczastej gałązce drzewka znajduje się plastikowy krążek podtrzymujący dwanaście gwiazd z folii aluminiowej. Tuż przed ostatnim dniem poprzedzającym przerwę świąteczną w szkole umieszczamy, w przymocowanej za pomocą taśmy klejącej, probówce, nad tą gałęzią, najpiękniejszą różę, jaką tylko mogliśmy nabyć w kwiaciarni, zawiniętą w listki paproci Adiantum („panieńskie włosy”).
Na tablicy obok choinki wypisujemy złotymi literami: „Nasza choinka przedstawia, tak jak liturgia w tym okresie, tęsknotę grzesznej ludzkości za swym Odkupicielem. Wołanie Starego Testamentu o Zbawiciela «Spuśćcie z wysoka rosę niebiosa, a obłoki niech ześlą Sprawiedliwego » jest powtarzane w Nowym Przymierzu, w którym mamy udział. «Niech otworzy się ziemia i wyda Zbawiciela! » – wołali przodkowie Chrystusa, reprezentowani przez symbole na naszym drzewku Jessego. Wołamy tak samo: Niech Róża Bożego Narodzenia, którą jest Jezus Chrystus, rozkwitnie w naszych sercach, z gałązki, którą jest Maryja. Ta, która ma koronę z gwiazd dwunastu, oświetla drogę prowadzącą do Jej Bożego Syna. Podwójmy nasze modlitwy w tych ostatnich dniach Adwentu, aby Chrystus prawdziwie w nas się narodził. «Przyjdź Panie Jezu i nie zwlekaj…» Przygotowywanie naszego drzewka Jessego jest świetną zabawą. Śpiewamy podczas jego strojenia i wokół niego, kiedy jest gotowe. Pod nim ustawiamy nasz żłóbek, pod gałęzią, ozdobioną symbolem Rut. Opowiadamy naszym licznym gościom historie tych postaci, a gdy wreszcie nadchodzi Boże Narodzenie, wszyscy czujemy coś, co czuli kiedyś ci mężczyźni i kobiety, których symbole upiększają nasze drzewko Jessego…”.
Niebo w Boże Narodzenie
Na długo przed okresem chrześcijaństwa uważano 25 grudnia za wielki dzień świąteczny, a nawet dzisiaj chrześcijanie nie są jedynymi ludźmi, którzy go obchodzą. Niektóre ludy radują się o tej porze roku, ponieważ Słońce wykonawszy pełen kurs na południe teraz skłania się w kierunku północy niosąc ziemi nadzieję na obfitość światła i ciepła.
W czasie przesilenia 22 grudnia, Słońce przechodzi przez gwiazdozbiór Strzelca do gwiazdozbioru Koziorożca, a o północy 24 grudnia, we wszystkich szerokościach geograficznych znak Panny znajduje się dokładnie w punkcie najbardziej wysuniętym na wschód. Dlatego astronomowie często mówią, że Słońce jest synem panny.
My, chrześcijanie, którzy nie wahamy się czynić porównań i traktować wszystkich rzeczy z punktu widzenia wiary, nie boimy się porównać Słońca do Chrystusa, ponieważ to On wydobył wszechświat z ciemności i jest także Synem Panny.
Zatem Słońce weszło w gwiazdozbiór Koziorożca, by dodać mu nowego męstwa. Bez wątpienia jest dalekie od wytwarzania kojącego wiosennego ciepła, gdyż powrót Słońca ku północy dopiero się zaczął i zakończy się dopiero za kilka miesięcy. Ożywienie gwiazd niewiele nam daje jak na razie. Ludzie w swoich działaniach mają tendencję do przyspieszania wszystkiego, ale dzieło Boże, trwające nieskończenie nigdy nie zmienia swojej prędkości. Wiosna, podobnie jak inne pory roku, nigdy nie przyjdzie wcześniej. Gwiazdy nie zmienią swojego położenia z żadnych przyczyn materialnych. Dlatego służą za niezmienne punkty odniesienia i ustawiczne źródła porównań oraz wiedzy dla ich badaczy. Nawet dobrze znany Mikołaj jest figurą astronomiczną. Stanowi doskonałą kopią kształtu Centaura, konstelacji na wschodniej części nieba, usytuowanej poniżej gwiazdozbioru Panny. Zarówno Centaur, jak i Mikołaj mają wyróżniającą się wielką brodę.
Wielu twierdzi, że gdyby starożytni przenieśli się do współczesnego świata, byliby głęboko zdumieni. Możliwe, ale prawdopodobnie niektórzy z nich byliby zaskoczeni naszą ignorancją w zakresie wszystkich zjawisk natury.
Wykorzystanie Pisma Świętego w liturgii cyklu Bożego Narodzenia
I. W Mszale
A. Wykorzystanie Ewangelii w cyklu Bożego Narodzenia i podczas świąt:
Historyczna, biblijna relacja z życia Chrystusa aż do Jego działalności publicznej (począwszy od kuszenia na pustyni – pierwsza niedziela Wielkiego Postu), jest zawarta w poniższych fragmentach Ewangelii:
Mateusz 1, 1–25: 1–16 Genealogia Jezusa; 16–25 Dziewicze narodziny; 2, 1–23 Mędrcy; ucieczka do Egiptu; Święci Młodziankowie; Powrót do Nazaretu; 3, 1–17 Św. Jan Chrzciciel i Chrzest Jezusa.
Marek 1, 1–11 Św. Jan Chrzciciel i Chrzest Jezusa.
Łukasz 1, 5–80 Poczęcie Jan Chrzciciela i Chrystusa; Nawiedzenie i Pieśń Maryi; narodziny Jana Chrzciciela i Pieśń Zachariasza; 2, 1–52 Narodziny Chrystusa; Ofiarowanie w Świątyni; Proroctwo Symeona; Odnalezienie w Świątyni; 3, 1–22 Św. Jan Chrzciciel i Chrzest Chrystusa; 3, 23–38 Genealogia Jezusa.
Jan 1, 1–14 Słowo Boże; 1, 15–34 Św. Jan Chrzciciel i Chrzest Jezusa; 2, 1–11 Wesele w Kanie.
1. Ewangelie cyklu Bożego Narodzenia i różnych świąt integralnie z nim związanych, są rozłożone na wyryw kowe czytania, ułożone pedagogicznie według okresu i świąt w następujący sposób:
Druga niedziela Adwentu: Mt 2, 2–10 Misja Jana Chrzciciela.
Trzecia niedziela Adwentu: J 1, 19–28 Jan Poprzednik. Środa Suchych Dni Adwentu (Missa aurea): Łk 1, 26- –38 Zwiastowanie.
Piątek Suchych Dni Adwentu: Łk 1, 39–47 Nawiedzenie.
Czwarta niedziela Adwentu: Łk 3, 1–6 Jan Poprzednik.
Wigilia Bożego Narodzenia: Mt 1, 18–21 Wątpliwości Józefa dotyczące Maryi.
Boże Narodzenie:
Pasterka: Łk 2, 1–14 Narodziny Jezusa; Obwieszczenie nowiny pasterzom przez Anioły.
Msza o świcie: Łk 2, 15–20 Wizyta pasterzy.
Msza w ciągu dnia: J 1, 1–14 Słowo Boże.
Święto Młodzianków męczenników: Mt 2, 13–18 Ucieczka do Egiptu; Męczeństwo Świętych Młodzianków.
Niedziela w oktawie Bożego Narodzenia: Łk 2, 33–40 Serce Maryi przeszyte mieczem; Prorokini Anna; Powrót do Nazaretu.
Obrzezanie i Najświętszego Imienia Jezus, niedziela w oktawie Obrzezania: Łk 2, 21 Obrzezanie ósmego dnia w Świątyni.
Wigilia Epifanii: Mt 2, 19–23 Powrót z Egiptu do Nazaretu.
Epifania: Mt 2, 1–12 Wizyta Mędrców.
Niedziela w oktawie Epifanii: Łk 2, 42–52 Odnalezienie Pana Jezusa w Świątyni.
Święto Świętej Rodziny, niedziela w oktawie Epifanii: Łk 2, 42–52 Odnalezienie w Świątyni.
13 stycznia: J 1, 29–34 Jan Chrzciciel i Chrzest Jezusa.
Druga niedziela po Epifanii: J 2, 1–11 Wesele w Kanie.
Oczyszczenie (2 lutego): Łk 2, 22–32 Ofiarowanie w Świątyni, Symeon.
2. Święta integralnie należące do cyklu Bożego Narodzenia:
Wigilia Niepokalanego Poczęcia: Mt 1, 1–16 Genealogia Jezusa.
Niepokalane Poczęcie (8 grudnia): Łk 1, 26–28 Zwiastowanie (Missa aurea).
Św. Józefa (19 marca): Mt 1, 18–21 Wątpliwości Józefa (por. Wigilia Bożego Narodzenia).
Zwiastowanie (25 marca): Łk 1, 26–38 Zwiastowanie (Missa aurea).
Wigilia Jana Chrzciciela (23 czerwca): Łk 1, 5–17 Poczęcie i nadanie imienia Janowi Chrzcicielowi.
Narodziny św. Jana Chrzciciela (24 czerwca): Łk 1, 57–68 Narodziny św. Jana Chrzciciela.
Nawiedzenie św. Elżbiety (2 lipca): Łk 1, 39–47 Nawiedzenie (piątek Suchych Dni Adwentu).
Św. Anny (26 lipca): Mt 13, 44–52 Królestwo niebieskie ukrytym skarbem.
Św. Joachima (16 sierpnia): Mt 1, 1–16 Genealogia Jezusa (por. Wigilia Niepokalanego Poczęcia).
Narodziny Najświętszej Maryi Panny (8 września): Mt 1, 1–16 Genealogia Jezusa (por. św. Joachima; Wigilia Niepokalanego Poczęcia).
Najświętszego Imienia Maryi (12 września): Łk 1, 26–38 Zwiastowanie (por. Missa aurea; uroczystość Zwiastowania 25 marca).
3. Podsumowując: Przez porównanie czytań Ewangelii z okresu Bożego Narodzenia do wyżej wymienionych, dotyczących wczesnego życia Chrystusa przed rozpoczęciem działalności publicznej, widzimy, że:
Ewangelia św. Mateusza: rozdziały 1 i 2 są przytaczane w całości, rozdział 3 w ogóle;
Ewangelia św. Marka: w ogóle się nie pojawia;
Ewangelia św. Łukasza: rozdziały 1 i 2 są przytaczane w całości oraz 3, 1–6;
Ewangelia św. Jana: rozdziały 1 i 2 są przytaczane w całości.
Generalnie, pierwsze rozdziały Ewangelii św. Mateusza i św. Łukasza czyta się w Adwencie. Drugi i trzeci rozdział Ewangelii św. Mateusza, drugi i trzeci rozdział Ewangelii św. Łukasza oraz pierwszy i drugi Ewangelii św. Jana czyta się w okresie Bożego Narodzenia. Dlatego przez kolejne święta cyklu Bożego Narodzenia w Mszale Rzymskim przytacza się w tym okresie kompletną relację biblijną o życiu Chrystusa, do czasu rozpoczęcia działalności publicznej.
B. Chronologia i liturgiczne wykorzystanie Pisma Świętego:
Należy szczególnie pamiętać, że liturgia woli trzymać się ścisłej chronologii często, lecz nie zawsze. Na przykład Niepokalane Poczęcie jest umiejscowione na dziewięć miesięcy przed świętem Narodzenia Najświętszej Maryi Panny, Zwiastowanie dziewięć miesięcy przed Bożym Narodzeniem, Oczyszczenie czterdzieści dni po Bożym Narodzeniu. Jednak z drugiej strony, porządek wydarzeń cyklu Bożonarodzeniowego jest często odmienny historycznie niż logiczna kolejność świąt. Na przykład, zgodnie z Ewangelią św. Łukasza, sukcesja świąt wyglądałaby następująco, gdyby były uporządkowane historycznie i chronologicznie:
1. Wigilia narodzin świętego Jana Chrzciciela (23 czerwca): 1, 5–17 Poczęcie Jana Chrzciciela.
2. Missa aurea – środa Suchych Dni Adwentu: 1, 26–38 Zwiastowanie – 25 marca.
3. Piątek Suchych Dni Adwentu: 1, 37–47 Nawiedzenie – 2 lipca.
4. Narodziny św. Jana Chrzciciela (24 czerwca): 1, 57–68 Narodziny i nadanie imienia Janowi Chrzcicielowi.
5. Boże Narodzenie – Pasterka: 2, 1–14 Narodziny Chrystusa: Obwieszczenie nowiny pasterzom przez Anioły.
6. Msza poranna Bożego Narodzenia: 2, 15–20 Pasterze u żłóbka.
7. Obrzezanie (1 stycznia): 2, 21 Obrzezanie Chrystusa.
8. Oczyszczenie (2 lutego): 2, 22–32 Ofiarowanie Pana Jezusa w Świątyni.
9. Niedziela w oktawie Bożego Narodzenia: 2, 33–40 Serce Maryi przeszyte mieczem; Prorokini Anna; Powrót do Nazaretu.
10. Pierwsza niedziela po Epifanii: 2, 42–52 Odnalezienie Pana Jezusa w Świątyni.
11. Czwarta niedziela Adwentu: 3, 1–6 Jan Poprzednik.
C. Współzależność cyklu Bożego Narodzenia i tajemnic radosnych Różańca:
1. Zwiastowanie: Niepokalane Poczęcie; Missa aurea; uroczystość 25 marca; Najświętszego Imienia Maryi.
2. Nawiedzenie: piątek Suchych Dni Adwentu; święto 2 lipca.
3. Narodziny Chrystusa: 25 grudnia: Pasterka.
4. Ofiarowanie w Świątyni: święto Oczyszczenia, 2 lutego.
5. Odnalezienie w Świątyni: Pierwsza niedziela po Epifanii: święto Świętej Rodziny.
II. W brewiarzu rzymskim:
Czytania biblijne w okresie Adwentu są zaczerpnięte z proroctw Izajasza, te zaś na okres Bożego Narodzenia pochodzą z listów św. Pawła. Przyczyna tego jest oczywista: Izajasz jest wielkim prorokiem Mesjasza, a św. Paweł wielkim Apostołem pogan – to on objawia (Epifania) Mesjasza całemu światu.
A. Rozkład czytań wygląda następująco: (pierwszy nokturn matutinum):
Pierwszy tydzień Adwentu – Iz 1–10 włącznie.
Drugi tydzień Adwentu – Iz 11–26.
Trzeci tydzień Adwentu – Iz 26–34.
Czwarty tydzień Adwentu – Iz 35–66.
Niedziela w oktawie Bożego Narodzenia i następne dni – Rz 1–4.
Niedziela między Obrzezaniem, a Epifanią i dni następne – Rz 5–8.
Pierwszy tydzień po Epifanii – 1 Kor.
Drugi tydzień po Epifanii – 2 Kor.
Trzeci tydzień po Epifanii – Ga (niedziela, poniedziałek, wtorek); Ef (środa, czwartek, piątek, sobota).
Czwarty tydzień po Epifanii – Flp (niedziela, poniedziałek); Kol (wtorek, środa); 1 Tes (czwartek, piątek); 2 Tes (sobota).
Piąty tydzień po Epifanii – 1 Tm (niedziela, poniedziałek); 2 Tm (wtorek, środa); Tt (czwartek, piątek); Flm (sobota).
Szósty tydzień po Epifanii – Hbr.
B. Szczególne psalmy okresowe:
Pierwszy tydzień Adwentu – Ps 24.
Drugi tydzień Adwentu – Ps 79.
Trzeci tydzień Adwentu – Ps 84.
Czwarty tydzień Adwentu – Ps 18.
Wigilia Bożego Narodzenia – Ps 23.
Boże Narodzenie – Ps 2, 44, 47, 88, 95, 97.
Św. Szczepana – Ps 62.
Świętych Młodzianków – Ps 2.
Epifania – Ps 71.
Trzecia niedziela po Epifanii – Ps 96 (i na cały okres po Epifanii).
Czwarta niedziela po Epifanii – Ps 117.
Święta Najświętszej Maryi Panny – Ps 109, 112, 121, 126, 146, 8, 18, 23, 44, 45, 86, 95, 96, 97.
Ks. Edward J. Sutfin
Powyższy tekst jest fragmentem książki ks. Edwarda J. Sutfina Prawdziwy duch Bożego Narodzenia.