Rozdział czwarty. Św. Piotr w tekstach Pisma Świętego

Co się tyczy zamieszczonych poniżej tekstów, odnoszących się do św. Piotra, interesujące mogą być następujące kwestie:

I. Ich pełne poznanie nastąpiło stosunkowo późno. Dzięki Boskiemu prowadzeniu, św. Piotr sam poszukiwał miasta i założył swoją stolicę dokładnie tam, gdzie otrzymał wszelką pomoc, jakiej naturalne i ludzkie otoczenie mogło mu dostarczyć, do szybkiego i pewnego rozwoju ostatecznej supremacji jego Urzędu. Supremacja ta nie była wynikiem samych tylko okoliczności zewnętrznych, tak jak zdrowy wzrost drzewa nie jest wynikiem jedynie gleby, w której jego nasienie znalazło kiedyś odpowiednie schronienie. Gdyby w jednym przypadku nie istniał autorytet, a w drugim – nasienie, nie powstałby ani Urząd Piotrowy, ani drzewo.

Zatem zanim głowa nie została w pełni ustanowiona jako nadrzędna wobec ciała, ludzie nie dostrzegali, że było to ustalone i wskazane od początku. Natomiast potem uważali taki układ za oczywisty. Wszystko to przebiega oczywiście równolegle do zwykłego biegu zdarzeń. Prawa natury, jak też prawa łaski, działają poza ich ludzkim odbiorem czy oceną. Dopóki prawo nie zostanie rozpoznane, jego znaczenie i nieuchronność, przykłady i skutki jego działania także nie są rozpoznawane rozumowo.

II. Znaczenie poniższej listy fragmentów polega na nagromadzeniu przykładów. Kierunek jednej, czy dwóch, a nawet trzech słomek, upadających w jakimś kierunku, może być efektem przypadkowego podmuchu. Kiedy trzydzieści słomek upadnie w tym samym kierunku, faktycznie wskazują stały wiatr.

1. Imię św. Piotra pojawia się jako pierwsze we wszystkich spisach apostołów (Mt 10, 2; Mk 3, 16, Łk 6, 14; Dz 1, 13).

2. On jeden otrzymuje uroczyście nadane nowe imię (J 1, 42).

3. Imię, które otrzymuje, jest wyjątkowo nieodpowiednie dla jego osobistego charakteru i historii jego życia; przypuszczalnie zatem odnosi się do jego oficjalnej pozycji i – co więcej – zawiera metaforę, którą św. Piotr szczególnie stosuje do Chrystusa w analogicznym sensie (1 P 2, 4–8; por. Mt 21, 42).

4. On pierwszy wyznaje boskość Chrystusa i otrzymuje specjalne obietnice, mianowicie, a) „Na tej skale zbuduję Mój Kościół”; b) „Klucze królestwa niebieskiego”; c) on jeden słyszy, że otrzymał Boską wiedzę poprzez specjalne objawienie (Mt 16, 17–19).

5. Jest traktowany przez świat jako przedstawiciel Chrystusa i za takiego uznaje go Chrystus, który poprzez wyjątkowy cud w szczególny sposób łączy siebie samego i Piotra (Mt 17, 24 i n.).

6. Z jego łodzi Chrystus naucza, a po tym wydarzeniu następuje cudowny połów ryb i jego interpretacja (Łk 5, 3 i n.).

7. Zostaje wskazany jako przedmiot szczególnej modlitwy Chrystusa, odróżniony od innych („Szatan domagał się, żeby was przesiać jak pszenicę; ale ja prosiłem za tobą…”) i jako oparcie dla innych (Łk 22, 31. 32).

8. Był pierwszym z apostołów, który wyruszył i – z racji swego starszeństwa – wszedł do pustego grobu (Łk 24, 12; J 20, 6). Został też wyróżniony przez anioła jako przywódca i przedstawiciel pozostałych (Mk 16, 7).

9. Prowadzi apostołów na połów (J 21, 2. 3) – znacząca metafora.

10. On jeden rzuca się do morza, aby przyjść do Jezusa (J 21, 7).

11. On jeden otrzymuje specjalne trzykrotne pełnomocnictwo jako namiestnik Dobrego Pasterza (J 21, 15 i n.); do niego też Chrystus zwraca się tak, jakby miał – w jakimś szczególnym sensie – dotrwać aż do powtórnego przyjścia Pana (J 21, 22) (1).

12. Przewodzi uczniom przy wyborze apostoła na miejsce Judasza (Dz 1, 15).

13. On pierwszy prorokuje w dzień Pięćdziesiątnicy i wzywa ludzi do nawrócenia (Dz 2, 14); świat przyjmuje go jako przywódcę i przedstawiciela pozostałych, który objaśnia ich działania (Dz 2, 37. 38. 41).

14. Dokonuje – choć wspólnie z Janem – pierwszego cudu w Kościele (jak gdyby dla pokazania jego oficjalnej relacji do Chrystusa, jako różnej od osobistej relacji Jana) (Dz 3, 1–10) i objaśnia go ludziom (Dz 3, 12).

15. Jest obrońcą Kościoła wobec władców (Dz 4, 8 in.).

16. Wypowiada pierwszą anatemę (potępienie) i otrzymuje potwierdzenie poprzez znak od Boga (Dz 5, 2–11).

17. Za pośrednictwem jego cienia – jedynego spośród wszystkich – dzieją się cuda (Dz 5, 15).

18. Jest pierwszym, który wskrzesza zmarłego (Dz 9, 40).

19. Bóg wskazuje go jako właściwą osobę, do której należy się zwracać po naukę i chrzest. Jako pierwszy dopuszcza pogan do Kościoła (Dz 10, 5. 34. 47).

20. Otrzymuje wyjątkowe potrójne objawienie (Dz 10, 10 i n.).

21. Naucza innych apostołów o powszechności Kościoła (Dz 11, 5–17).

22. Stanowi obiekt pierwszej Boskiej interwencji w sprawie jednostkowej i zostaje ocalony od śmierci, podczas gdy inny apostoł ginie (Dz 12, 5–17).

23. Otwiera pierwszy sobór i ustala zasady, później przez niego zaakceptowane (Dz 15, 7–11).

24. Św. Paweł wspomina ukazanie się (Jezusa Zmartwychwstałego – przyp. tłum.) Kefasowi jako pierwszemu co do ważności (1 Kor 15, 5).

25. Św. Paweł specjalnie jedzie go odwiedzić w Jerozolimie, uważając go za ważniejszego od Jakuba – miejscowego biskupa (Gal 1, 18).

26. Św. Paweł dwa razy wspomina, że sprzeciwił się Piotrowi, jakby był to bardzo poważny krok (Gal 2, 11. 14).

27. Wiele razy mówi się o nim jako o w pewnym sensie różnym od reszty (Mk 1, 36; Łk 9, 28; Dz 2, 37 i 5, 29, itp.), często jest też rzecznikiem pozostałych.

28. Mówi się o nim kilka razy jako o pierwszym z najbliższej Panu Jezusowi trójki (Mt 17, 1; Mk 5, 37; Mt 26, 37. 40; Mk 14, 37).

29. On sam odwołuje się dwa razy do „pasterstwa” Chrystusa, tak, jakby ta funkcja Mistrza tkwiła mocno w jego umyśle (1 P 2, 25 i 5, 4; por. J 21, 15).

Pierwsi papiści

Oto kilka przykładów – udostępnionych mi dzięki uprzejmości Johna Chapmana OSB, który oddał swoje pisma do mojej dyspozycji – stwierdzeń Ojców Kościoła, soborów i innych. Z pewnością wystarczą, aby dowieść, że prymat Piotrowy istniał i był rozpoznawany, przynajmniej w swej podstawowej formie, w ciągu pierwszych czterech i pół stulecia – co wystarczy dla niniejszego dowodzenia.

1. Św. Klemens rzymski pisze, A.D. 96: „Jeśli ktoś jednak odmówi posłuszeństwa słowom, jakie Bóg przez nas do niego zwracał, niech wie, że niemałą ponosi winę i naraża się na niemałe niebezpieczeństwo”, Ad Cor., c. 59, 1 (2). (Biskup Lightfoot opisuje ten list św. Klemensa do Koryntian jako „pierwszy krok w kierunku papieskiej agresji”.)

2. Św. Ireneusz, A.D. 185, pisze o Rzymie, że: „Wskazując… wiarę opowiadaną ludziom, a dochodzącą aż do nas drogą kolejnego następstwa biskupów – zawstydzamy tych wszystkich, którzy w jakikolwiek sposób, ale nie tak jak trzeba, gromadzą koło siebie zwolenników, czy to dla swego upodobania, czy dla próżnej chwały, czy zaślepienia, czy fałszywych przekonań. Z tym bowiem Kościołem dla jego naczelnego zwierzchnictwa musi się zgadzać każdy Kościół, to jest wszyscy zewsząd wierni, bo w nim przez tych, co są zewsząd, zachowała się tradycja apostolska”, Haer. III, 3 (3).

3. Św. Cyprian pisze, A.D. 251, o pewnych heretykach: „Oprócz tego wszystkiego i mając biskupa ustanowionego dla nich przez heretyków, ośmielają się podnosić żagle i przywozić listy od schizmatyków i bluźnierców do Urzędu Piotrowego i Kościoła prymasowskiego, skąd jedność kapłańska wzięła swój początek. Ponadto nie biorą pod uwagę, że ci są Rzymianami, których wiara stała się znana dzięki pochwale apostoła (por. Rz 1, 8) i do których niewiara nie może mieć dostępu”, Ep. LIX, 14.

4. Synod w Arles pisze, A.D. 314, do papieża Sylwestra: „Ponieważ nie mogłeś opuścić tych miejsc, gdzie apostołowie także codziennie zasiadają, a ich krew bez przerwy daje świadectwo chwały Boga…”, Mansi II, 469.

5. Św. Atanazy, A.D. 339, odwołuje się do Rzymu i jedzie tam, a Sokrates, A.D. 439, tak o tym pisze: „Euzebiusz, osiągnąwszy, czego pragnął, wysłał misję do Juliusza, Biskupa Rzymu, wzywając go, aby był sędzią oskarżeń przeciwko Atanazemu i aby sam zwołał proces”, Hist. Eccl. II, 11.

Sozomen, A.D. 450, pisze o tym: „Euzebiusz… napisał do [papieża] Juliusza, aby zechciał sam osądzić decyzje, które zapadły w Tyrze…”, Hist. Eccl. III, 7 (4).

Teodoret, A.D. 450, opisuje to jak następuje: „On [papież Juliusz], postępując zgodnie z prawem Kościoła, nakazał im przybyć do Rzymu i wezwał czcigodnego Atanazego na sąd”, Hist. Eccl. II, 4.

6. Sobór w Sardyce, A.D. 346, pisze: „Ponieważ wydaje się to najlepszym i – jak dotąd – najbardziej odpowiednim sposobem postępowania, jeśli biskupi Pana z każdej prowincji będą odwoływać się do przełożonego, to jest do Stolicy Piotrowej”, List do papieża Juliusza, Mansi III, 40.

7. Św. Grzegorz z Nazjanzu, A.D. 307: „Wiara [Rzymu] była dawniej i nadal jest słuszna, łącząc cały Zachód przez słowo zbawienia: i tak słuszne jest, aby w niej, która przewodzi wszystkim, czcić całe harmonijne nauczanie Boga”, Carmina de vita sua, 569–72.

8. Św. Hieronim, A.D. 376, pisze do papieża Damazego: „Jestem złączony we wspólnocie z Waszą Świątobliwością, to jest z Urzędem Piotrowym. Wiem, że na tej skale zbudowany jest Kościół. Ktokolwiek by spożywał Baranka poza tym domem, jest bluźniercą… Ktokolwiek nie gromadzi z tobą, rozprasza; to jest – ten, kto nie należy do Chrystusa, należy do Antychrysta”, Ep. XVI.

9. Sobór w Akwilei, A.D. 381, pisze: „My… błagamy waszą łaskawość, aby nie pozwolić niepokoić się Kościołowi rzymskiemu, głowie całego świata rzymskiego i najświętszej wiary apostolskiej; ponieważ stąd prawa czcigodnej wspólnoty płyną do wszystkich”, św. Ambroży, Ep. XI, 4.

10. Sobór rzymski pod przewodnictwem Damazego, A.D. 382, pisze: „Chociaż wszystkie Kościoły katolickie na świecie stanowią jedną weselną komnatę Chrystusa, jednak Kościół rzymskokatolicki jest wyniesiony nad inne Kościoły, nie przez żadną konstytucję synodalną, ale otrzymał on prymat głosem naszego Pana i Zbawiciela, mówiącego w Ewangelii: «Ty jesteś Piotr, a na tej skale… rozwiązane w niebie»”, zob. C. H. Turner w: „Journal of Theol. Studies”, styczeń 1900.

11. Św. Optatus, A.D. 385: „Że w tym jednym Urzędzie [ustanowionym przez Piotra] jedność mogła być zachowana przez wszystkich… i że mógł od razu zostać potępiony jako schizmatyk i grzesznik ten, kto by przeciwko temu przewyższającemu inne Urzędowi postawił inny. Dlatego, na tym jednym Urzędzie, który stanowi pierwszy z przywilejów, najpierw zasiadł Piotr, a po nim nastąpił Linus, po Linusie – Klemens… Syrycjusz… z którym cały świat jest w zgodzie, w jednej wspólnocie z nami, za pośrednictwem listów pokoju”, II, 2.

12. Papież Syrycjusz, A.D. 385: „Odwołałeś się do Kościoła rzymskiego jako do głowy twojego ciała… we mnie to brzemię niesione przez błogosławionego Apostoła Piotra, który, jak ufamy, chroni nas we wszystkich sprawach i ma wzgląd na nas, którzy jesteśmy dziedzicami jego władzy”, Ep. I, 20.

13. Św. Augustyn, A.D. 391: „Podtrzymuje mnie następstwo biskupów, od samego Urzędu Piotra Apostoła, któremu Pan powierzył swoje owce, aby je żywił, do obecnego episkopatu. Wreszcie, podtrzymuje mnie sama nazwa «katolicki», którą, nie bez powodu pośród tak wielu herezji, jedynie ten Kościół zachował w taki sposób, że pomimo, iż wszyscy heretycy chcieliby być nazywani katolikami, to gdyby obcy zapytał któregokolwiek z nich, «Gdzie odbywa się spotkanie Kościoła katolickiego?» żaden heretyk nie ośmieliłby się wskazać swojej własnej bazyliki czy domu”, C. Ep. Manich. Fundam. IV, 5.

Po zacytowaniu listu papieża Innocentego pisze znowu, A.D. 429: „Czy rozumiesz, co twierdzi wiara katolicka za pośrednictwem swego wykonawcy?”, Op. imperf. VI, 11.

Z powrotem w Kartaginie mówi, A.D. 417: „Już dwa sobory wysłano do Stolicy Apostolskiej co się tyczy tej sprawy i przyszły stamtąd reskrypty. Sprawa jest zakończona: oby błąd także wkrótce się skończył”, Serm. 131, 10.

14. Św. Anastazy, papież, A.D. 401: „Z pewnością nie zabraknie mnie… aby wezwać części mojego ciała z różnych regionów świata…”, Ep. 1 ad Joann. Hieros.

15. Paulin z Mediolanu, A.D. 417, pisze do papieża Zosymusa: „Niech to, co… zostało publicznie wyciągnięte na światło dzienne, zostanie teraz odcięte przez Waszą Świątobliwość mieczem duchowym, tak aby stado Pana [tj. cały Kościół], którym władasz jako dobry pasterz… mogło już nie być dłużej rozdzierane zębami tej dzikiej bestii”, Op. S. Augustini, vol. X, Appendix, s. 1725.

16. Św. Innocenty, papież, A.D. 417: „Zdecydowaliście, że właściwie było odwołać się do naszego osądu, wiedząc, co jest należne Stolicy Apostolskiej… Zachowujecie obyczaje Ojców i nie gardzicie tym, co zadekretowali jako wyrok Boski, a nie ludzki, że cokolwiek jest czynione, nawet w odległych prowincjach, nie powinno zostać zakończone bez powiadomienia tej Stolicy; że jej władza powinna umocnić każde sprawiedliwe oświadczenie; i że z niej wszystkie inne Kościoły (jak wody, wypływające ze swego źródła urodzenia i przepływające przez różne regiony świata, czyste strumienie z jednej niezepsutej głowy) powinny otrzymywać to, co mają nakazywać”, św. Augustyn, Ep. 181.

17. Św. Zosymus, papież, A.D. 417, pisze: „Musimy modlić się nieustannie, aby poprzez stałą łaskę i nieprzerwaną obecność Boga, z tej fontanny [Stolicy Apostolskiej] pokój wiary i katolickiego braterstwa mógł być posłany na cały świat”, Ep. II.

18. Św. Bonifacy, papież, A.D. 419, pisze: „Nigdy nie było to słuszne, aby omawiać ponownie jakikolwiek temat, co do którego została już podjęta decyzja Stolicy Apostolskiej”, Ep. XIII.

19. Św. Celestyn, papież, A.D. 422: „My, na których Chrystus, w osobie świętego Piotra apostoła, kiedy dał mu klucze do otwierania i zamykania, nałożył obowiązek zaangażowania w sprawy wszystkich ludzi…”, Ep. III.

20. Sobór w Efezie, A.D. 431, pisze w wyroku przeciw Nestoriuszowi: „Zważywszy, że [etc.]… zmuszeni w sposób nieodwołalny przez święte kanony i przez list naszego najświętszego Ojca, biskupa Celestyna, biskupa Kościoła rzymskiego, wśród wielu łez doszliśmy do tego smutnego wyroku przeciwko niemu”, Mansi, s. 1212.

21. Św. Sykstus, papież, A.D. 434: „Błogosławiony Piotr, w swych następcach, oddaje to, co otrzymał”, Ep. VI.

22. Św. Wincenty z Lerynu, A.D. 434, pisze: „Papież Stefan, błogosławionej pamięci, dostojnik Stolicy Apostolskiej, wraz ze swymi pozostałymi towarzyszami, jednak ponad nimi, sprzeciwił się, sądząc chyba, że słuszne było, aby zdobył wszystkich pobożnością swojej wiary, tak jak przewyższał ich władzą swej pozycji”, Common. VI.

23. Św. Leon, papież, A.D. 450: „Przez stolicę błogosławionego Piotra uczyniony głową świata, ty (o Rzymie) najpotężniejszy władasz szerzej za pośrednictwem Boskiej religii, niż ziemskiego cesarstwa”, Serm. 82.

„Pierwsza ze wszystkich Stolic… Głowa… ta Stolica, którą Pan wyznaczył, aby przewodziła pozostałym…”, Ep. CXX.

„Troska Kościoła powszechnego powinna skupić się na jednej Stolicy Piotrowej i żadna część, gdziekolwiek się znajduje, nie powinna być w niezgodzie z jego Głową”, Ep. XIV.

24. Sobór w Chalcedonie, A.D. 451, pisze w wyroku przeciw Dioskurowi, odczytanym przez legatów papieskich i podpisanym przez wszystkich biskupów: „Z tej przyczyny najświętszy i błogosławiony arcybiskup wielkiego i starszego Rzymu, Leon, poprzez nas i poprzez obecny święty synod, wraz z trzykrotnie błogosławionym i sławnym Piotrem apostołem, który jest skałą i podstawą Kościoła katolickiego, oraz fundamentem ortodoksji wiary, pozbawił Dioskura biskupiej… godności”, Mansi VI, s. 1046.

A sobór pisze do papieża Leona: „Biskupi… którym przewodziłeś jako głowa nad członkami…”, Op. S. Leonis, Ep. 98.

O Dioskurze zaś pisze: „On [Dioskur] skierował swoje szaleństwo przeciwko temu, któremu Zbawiciel zaufał, powierzając straż Winnicy – mamy na myśli Waszą Świątobliwość…” [i dalej w odniesieniu do dwudziestego ósmego kanonu] „Błagamy was o zaszczycenie sądu także Waszą decyzją; jak my dawaliśmy naszą zgodę Głowie we wszystkich dobrych rzeczach, tak niech Głowa wypełni to, co jest stosowne, wobec swych dzieci…” [i dalej] „Przedstawiliśmy Wam cały bieg sprawy, dla naszej własnej obrony i dla potwierdzenia oraz aprobaty tego, co zostało przez nas dokonane”, ibidem.

25. Anatoliusz, Patriarcha Konstantynopola, A.D. 451, pisze do papieża Leona w odniesieniu do Soboru w Chalcedonie: „Ten dekret, który święty synod oraz my odesłaliśmy do Waszej Świątobliwości w celu otrzymania od Was aprobaty i potwierdzenia… Ponieważ tron Konstantynopola uznaje Wasz tron apostolski za swego ojca”, Op. S. Leonis, Ep. 101, 5.

Świadectwa heretyków o Stolicy Apostolskiej

Heretycy, którzy przybyli do Rzymu, poszukując poznania, w drugim i na początku trzeciego wieku: Walentyn, Cerdo, Marcjon, Appelles, Potitus, Basilicus, Syneros, Marcelin, Teodot, Artemon, Prakseasz, Epigonus, Kleomenes, Sabeliusz, Alcybiades z Apamei, por. Caspari, Quellen zur Gesch. des Tauf- -Symbols, vol. III, ss. 309–348.

Tertulian, A.D. 210, jako heretyk ironicznie protestuje przeciwko prawu rzymskiemu w następujący sposób: „Najwyższy Kapłan – to jest Biskup biskupów – wydaje edykt…” I protestuje, twierdząc, że Pan przeznaczył ten przywilej jedynie osobiście dla Piotra. Odnosi się w ten sposób do papieskich roszczeń co do sukcesji – De Pudicitia, 1.

Pelagiusz, A.D. 417, pisze do papieża Innocentego: „Pragniemy, abyście Wy, którzy dzierżycie zarówno wiarę, jak i Stolicę Piotrową, poprawili nas. Jeśli jednak to nasze wyznanie zostanie zaakceptowane osądem Waszego apostolstwa, wtedy ktokolwiek będzie pragnął mnie oczernić, dowiedzie nie, że ja jestem heretykiem, ale że on sam niezręczny, albo niechętny, albo nawet nie katolicki”, św. Augustyn, vol. V, Appendix, s. 1716.

Celestiusz, A.D. 417, pisze do papieża Zosymusa: „Zwracamy się o potwierdzenie osądem Waszego apostolstwa, aby, jeśli przez przypadek jakiś błąd ignorancji wkradł się u nas, którzy jesteśmy tylko ludźmi, mógł zostać poprawiony przez Waszą decyzję”, św. Augustyn, De Pecc. Orig. XXIII, 26.

Ks. Robert Hugh Benson

(1) Według Biblii Tysiąclecia i przekładu z Prymasowskiej Serii Biblijnej słowa Chrystusa w tym fragmencie odnoszą się do św. Jana.

(2) Za: Pierwsi świadkowie. Pisma Ojców Apostolskich, Kraków 1988, tłum. A. Świderkówna.

(3) Za: Antologia Patrystyczna, Kraków 1966, tłum. A. Bober SI.

(4) Za: Hermiasz Sozomen, Historia Kościoła, Warszawa 1989, tłum. S. Kazikowski.

Powyższy tekst jest fragmentem książki ks. Roberta Hugh Bensona Miasto położone na górze.