Najpiękniejsze modlitwy Maryjne. Rozdział siódmy

Anioł Pański. Modlitwa odmawiana trzy razy dziennie

Niedziela za niedzielą papież Jan Paweł II pojawiał się w oknie Pałacu Apostolskiego, by kontynuować zwyczaj praktykowany przez swych czcigodnych poprzedników. Recytował piękną modlitwę Maryjną znaną jako Angelus i modlitwę za wiernych zmarłych.

Papieski Anioł Pański poprzedza krótkie rozważanie i wspomnienie wydarzeń, które w szczególny sposób winny być powierzone Bogu, a kończy się błogosławieństwem. Wypełniając ten zwyczaj, papież przypomina nam również o dawnym zwyczaju tak drogim dla uciekających się do Naszej Pani.

Był czas, kiedy trzykrotna codzienna recytacja (rankiem, w południe i wieczorem) tej modlitwy Maryjnej wymierzała rytm życia większości katolików. J. F. Millet (1814–1875) pięknie uchwycił ten moment w swym znanym obrazie zatytułowanym Anioł Pański, który jest uroczy w swej prostocie i głębi zrozumienia.

Rolnik i jego żona przerywają swą pracę na pierwsze uderzenie dzwonu na Anioł Pański. Robią przerwę, by znaleźć ulgę w swej pracy i przypomnieć sobie o tym, co najważniejsze, umiejscawiając tę pracę we właściwej perspektywie.

Dzisiejsze zabiegane życie najczęściej zagłusza bijące dzwony kościelne i puściło w niepamięć Anioł Pański dla katolików zamieszkałych w miastach. Jednak tak naprawdę nie potrzeba dzwonów, żeby recytować modlitwę Angelus. A wierność w jej recytacji trzy razy dziennie, natychmiast zaowocuje głębszym rozumieniem najwspanialszego wydarzenia w historii świata oraz chrześcijańskiego spojrzenia na czas.

Modlitwa ta składa się z czterech wersów (każdy zbudowany z wezwania i odpowiedzi) oraz modlitwy na zakończenie. Po każdym z trzech pierwszych wersów odmawia się Zdrowaś Maryjo, a czwarty służy jako wprowadzenie do modlitwy na zakończenie. Jej tytuł pochodzi od pierwszego słowa rozpoczynającego modlitwę po łacinie: Angelus – „Anioł”.

Krótka historia

Już od początków chrześcijaństwa, ludzie mieli zwyczaj odmawiać Pozdrowienie Anielskie (Zdrowaś Maryjo) do Maryi jako obrzęd. Około VI wieku, pozdrowienie to zostało wprowadzone do łacińskiej liturgii w antyfonie na Ofiarowanie w czwartą niedzielę Adwentu: „Zdrowaś Maryjo, łaski pełna, Pan z Tobą. Błogosławionaś Ty między niewiastami i błogosławion owoc żywota Twojego”.

Utorowało to drogę modlitwie Anioł Pański, która liczy sobie prawie tysiąc lat i której rozwój w formę, jaką znamy obecnie trwał wiele wieków. Pierwotnie, ta zachwycająca modlitwa była odmawiana tylko o poranku.

Około wieku XI zwyczaj odmawiania Pozdrowienia Anielskiego rozprzestrzenił się na kościoły lokalne. W 1197 roku biskup Odo z Soliac ogłosił, że jego księża powinni nawoływać ludzi „do odmawiania Modlitwy Pańskiej, Credo i pozdrowienia Najświętszej Panny Maryi”.

W 1263 i 1269 roku, franciszkańska kapituła w Pizie i Asyżu poleciła braciom, by wierni pozdrawiali Naszą Panią po komplecie (modlitwie nocnej), odmawiając Zdrowaś Maryjo i wspominając Tajemnicę Wcielenia, gdy zabrzmią dzwony. Mniej więcej w tym samym czasie, brat Bonvesin z Rivy (1260–1315) wprowadził w Mediolanie wieczorne bicie „dzwonu Zdrowaś Maryjo”.

Zwyczaj ten rozprzestrzenił się na inne kraje katolickie. 13 października 1318 roku, papież Jan XXII zatwierdził zwyczaj odmawiania Zdrowaś Maryjo wieczorem. 7 maja 1327 roku napisał do swego wikariusza generalnego, by uderzano w dzwon wieczorem na trzy Zdrowaś Maryjo nawet w Wiecznym Mieście.

Uderzanie w dzwon i odmawianie Zdrowaś Maryjo także wieczorem ustanowiono w XV wieku. Odnosiło się to szczególnie do Boleści Maryi.

Na końcu ustanowiono bicie dzwonu w południe. Król Francji Ludwik IX (zm. 1270), który wziął udział w siódmej i ósmej krucjacie, polecił, aby w południe rozbrzmiewał „Angelus pokoju”. Na dźwięk dzwonu, zsiadał z konia i klękał do modlitwy. W 1456 roku, papież Kalikst III zalecił, by codziennie uderzać w dzwony w południe, odmawiając trzy Zdrowaś Maryjo w intencji o sukces jego krucjaty przeciw Turkom.

W wieku XVI różne wersje nabożeństwa Angelus przybrały dzisiejszy kształt. W 1724 roku papież Benedykt XII udzielił odpustu zupełnego wszystkim, którzy na bicie dzwonów odmawiają na kolanach Anioł Pański.

Osiemnaście lat później, papież Benedykt XIV ostatecznie zatwierdził nabożeństwo i polecił, by w okresie wielkanocnym zamiast Angelus odmawiano inną wielką modlitwę Maryjną, Regina Caeli (patrz rozdział VIII). Jak Angelus koncentruje się na Tajemnicy Wcielenia, tak Regina Caeli skupia się na Tajemnicy Zmartwychwstania Chrystusa i Jego zwycięstwie nad złem, grzechem i śmiercią.

W 1974 roku papież Paweł VI dodał alternatywną modlitwę na zakończenie, zaczerpniętą z modlitwy na rozpoczęcie ze święta Zwiastowania. Zwykła modlitwa pochodzi z czwartej niedzieli Adwentu.

Tekst modlitwy

Mamy obecnie wiele angielskich wersji tej modlitwy. Być może najbardziej znaną jest ta, która pojawiła się w wydaniu Wykazu odpustów z 1969 (1):

„Anioł Pański zwiastował Pannie Maryi,
I poczęła z Ducha Świętego.
Zdrowaś Maryjo…

Oto ja, służebnica Pańska,
Niech mi się stanie według słowa Twego.
Zdrowaś Maryjo…

A Słowo stało się ciałem,
I zamieszkało między nami.
Zdrowaś Maryjo…

P.: Módl się za nami, święta Boża Rodzicielko.
W.: Abyśmy się stali godnymi obietnic Chrystusowych.

Módlmy się: Łaskę Twoją, prosimy Cię Panie, racz wlać w serca nasze, abyśmy którzy za zwiastowaniem anielskim wcielenie Chrystusa Syna Twego poznali, przez mękę Jego i krzyż do chwały zmartwychwstania byli doprowadzeni. Przez Chrystusa Pana naszego. Amen”.

Alternatywna modlitwa na zakończenie:

„O Boże, Ty zechciałeś aby Twój Syn prawdziwie stał się Człowiekiem w łonie Maryi Dziewicy. Wyznajemy, że nasz Odkupiciel jest i Bogiem i Człowiekiem. Spraw, byśmy zasłużyli stać się tacy jak On w Jego Boskiej naturze”.

Główne tematy modlitwy

1) Córa Syjonu i dar Ducha. Wers pierwszy odnosi się do Łk 1, 26–35. Anioł Gabriel ogłasza nadchodzącego Zbawcę – Syna Najwyższego i Upragnionego przez narody – do „Córy Syjonu”, Kobiety, która zawiera w sobie wszelkie oczekiwania ludu Izraela.

Anioł objawia Maryi, że pocznie przez moc Ducha Świętego (por. Łk 1, 35). Duch, który działał podczas stwarzania świata i przy odrodzeniu dawnego ludu Bożego, teraz stwarza w łonie Maryi człowieczeństwo Jezusa, Boskiego Mesjasza. A Jezus osiągnie nowe stworzenie, polegające na odnowie nowego ludu Bożego, którego jest Królem i Panem – odnowie, która się wypełni dopiero przy Jego drugim przyjściu.

2) Wcielenie Słowa. Drugi wers wiernie wyraża to, co znajdujemy w Łk 1, 38 – zgodę Maryi, by być Matką Boga. Jest to Jej pozytywna odpowiedź na Boże zaproszenie, które zmieniło bieg historii świata. Ta osobista decyzja zaowocowała tym, że Maryja stała się Matką Bożą, zasługując na cześć, jaka się z tym łączy.

Trzeci wers pochodzi z prologu Ewangelii św. Jana (1, 14): „A Słowo stało się ciałem i zamieszkało między nami”, który wskazuje na Bożą interwencję w świecie. Przypomina to o pełni czasów, kiedy „Bóg zesłał Syna swego, zrodzonego z niewiasty, zrodzonego pod Prawem, by wykupił tych, którzy podlegali Prawu, abyśmy mogli otrzymać przybrane synostwo” (Ga 4, 4–5).

3) Wstawiennictwo Maryi. Czwarty wers jest naszą prośbą do Maryi, by modliła się za nami, abyśmy mogli stać się godnymi przyjęcia obietnic Chrystusowych. Tak wielka jest moc naszej duchowej Matki, że może Ona uzdolnić nas do tego, aby Bóg uznał nas za braci i siostry Jej Syna i wraz z Nim, za dziedziców nieba.

4) Tajemnica Paschalna. Dwie ostatnie modlitwy na zakończenie wyszczególniają to, do czego wersy stanowiły aluzję. Wcielenie Słowa otwiera paschalną rzeczywistość – Chrystusową mękę, śmierć i zmartwychwstanie. Wydarzenie Wcielenia zainicjowało komunię nieba z ziemią. Wydarzenie śmierci i zmartwychwstania jedna nas z Bogiem. I tak, jak Bóg prosił o współpracę Maryi w wydarzeniu pierwszym, w swym planie miłości oznajmia, że Jej współpraca powinna być kontynuowana nawet w wydarzeniu drugim – z Maryją u stóp krzyża, ofiarującą swego Syna za całą ludzkość (por. J 19, 25–27).

Maryja zostaje w ten sposób ukazana jako „Niewiasta” wspomniana w Księdze Rodzaju (3, 15), która pomoże zwyciężyć szatana, jako nowe Jeruzalem, Matka wszystkich wierzących w Chrystusa – wierzących, którzy są obecni w umiłowanym uczniu Janie, stojącym pod krzyżem Chrystusa.

Znaczenie modlitwy Anioł Pański

Angelus to modlitwa, która przeszła próbę czasu i jest dziś niezwykle aktualna. Papież Paweł VI stwierdził, że mimo przemijania wieków „zachowuje niezmienną wartość i nietkniętą świeżość”. Istotnie, nie ma potrzeby, by ją poprawiać, skoro jej elementy zasadnicze są zawsze słuszne. Są to:

1) Prosta budowa: zawiera oświadczenie anioła, odpowiedź Maryi, Wcielenie Słowa.

2) Charakter biblijny: jest skomponowana prawie zupełnie z wersetów zaczerpniętych z Ewangelii.

3) Historyczne pochodzenie: związana jest z modlitwą o pokój i bezpieczeństwo.

4) Quasiliturgiczny rytm: pozwala nam uświęcać różne pory dnia.

5) Wspomnienie Tajemnicy Paschalnej: przypomina o Wcieleniu Syna Bożego dla nas i uzdalnia nas do modlitwy, byśmy mogli być prowadzeni przez Jego mękę i krzyż do chwały Jego zmartwychwstania.

Powinno być oczywiste zatem, że Angelus jest modlitwą, którą możemy odmawiać przez lata naszej ziemskiej wędrówki. Wierne odmawianie jej, pomoże nam czcić Maryję, a jednocześnie włączy nas w Tajemnicę Jezusa. Poprowadzi nas „do Jezusa przez Maryję”.

Anthony M. Buono

(1) Przekład polski, z wyjątkiem modlitwy alternatywnej, pochodzi z modlitewnika Droga do nieba, opracowanego przez kapłanów diecezji opolskiej i gliwickiej, Opole 2001, s. 28.

Powyższy tekst jest fragmentem książki Anthony’ego M. Buono Najpiękniejsze modlitwy Maryjne. Ich historia, znaczenie i zastosowanie.